بسم الله الرحمن الرحيم

اللهمّ ارْزُقْنی فیهِ طاعَةَ الخاشِعین واشْرَحْ فیهِ صَدْری بإنابَةِ المُخْبتینَ بأمانِکَ یا أمانَ الخائِفین

«خدایا روزی کن مرا در آن، فرمان برداری فروتنان و بگشا سینه‌ام در آن، به بازگشت دلدادگان. به امان دادنت ای امان ترسناکان.»

اللهمّ ارْزُقْنی فیهِ طاعَةَ الخاشِعین

خضوع و خشوع و فروتنی باید تنها در مقابل ذات اقدس پروردگار باشد.و ما نیز در این روز از خداوند درخواست می‌کنیم آنچه را که در صفات و اعمال خالصان و خاشعان و فروتنان وجود دارد، نصیب ما کند. «خشوع»، حالتى است مركّب از دو احساس:احساس و شناخت عظمت خدا، احساس كوچكى و ضعف خود.
در این فراز از دعا؛ برای آنکه بدانیم خاشعین چه کسانی هستند، بهتر است اول در مورد متکبرین صحبت به میان آوریم؛ چرا که خضوع و خشوع به طور کامل با تکبر و غرور تضاد دارد، به طوری که هر آنچه که در صفات متکبر ین وجود دارد، ضد آن در خاشعین موجود است.
حضرت علی(ع)در مورد متکبران این‌گونه فرمودند: «آگاه باشید! زنهار! زنهار! از پیروی و فرمانبری سران و بزرگانتان، آنان که به اصل و حسب خود می‌نازند و خود را بالاتر از آنچه هستند می‌پندارند و کارهای نادرست را به خدا نسبت می‌دهند و نعمت‌های گسترده خدا را انکار می‌کنند، تا با خواسته‌های پروردگار مبارزه کنند و نعمت‌های او را نادیده انگارند، آنان شالوده تعصب جاهلی و ستون‌های فتنه و شمشیرهای تفاخر جاهلیت هستند.» (نهج البلاغه، خطبه۱۹۲، ص385)
ایشان در جای دیگری می‌فرمایند: فَاللهَ اللهَ فی کِبْرِ الْحَمیَّهِ وَ فَخْرِ الْجاهِلیَّهِ …؛خدا را خدا را! از تکبّر و خودپسندی و از تفاخر جاهلی بر حذر باشید. (نهج‌البلاغه، خطبه 234 معروف به خطبه قاصعه ص 785.)

انسانی که صفت تکبّر را در میان صفات خویش جای داده، معمولاً به نظرات خود و یا چیزهایی که نفْسِ او خواهان آن است، تعصّب دارد و بدون هیچ دلیل منطقی بر روی خواسته خویش اصرار می‌ورزد.
در حالی که خضوع و خشوع همانند ظرفی است که انسان به وسیله آن به جمع‌آوری رضا و خشنودی خداوند می‌پردازد و تکبر چون ظرفی خالی است که هیچ چیز در آن جز غرور و تکبر جای نمی‌گیرد و این خضوع و خشوع است که انسان را به خدای خویش نزدیک می‌سازد. زیرا هرچه انسان تواضع و خشوع بیشتری نزد پروردگار عالمیان داشته باشد، در پیشگاه او جایگاه بالاتری میابد.
حضرت فرمودند: «تاج تواضع و فروتنی را بر سر نهید و تکبر و خودپسندی را زیر پا بگذارید … و تواضع و فروتنی را سنگر میان خود و شیطان و لشکریانش قرار دهید، زیرا شیطان از هر گروهی لشکریان و یارانی سواره و پیاده دارد.» (نهج البلاغه، خطبه۱۹۲، ص385)
امام باقر(ع)نیز فرمودند:
«ای جابر ! آیا کسی که ادعای تشیع و پیرو بودن می نماید،او را بس است که از محبت ما خانواده (اهل بیت) دم می زند؟! به خدا قسم شیعه ما نیست ،جز آن که از خدا پروا کند و او را اطاعت نماید. ای جابر! ایشان شناخته نشوند، جز با فروتنی و خشوع و امانت و بسیاری یاد خدا و روزه و نماز و نیکی به پدر و مادر و مراعات همسایگان فقیر و مستمندان و قرض داران و یتیمان و راستی گفتار و تلاوت قرآن و بازداشتن زبان از مردم غیر از نیکی آنها و آنها امانت دار اقوام خویش هستند.» (اصول کافی، ج۳، صص۱۱۸-۱۱۹، ح۳)
سكون دل و اطمينان درونى كه در بنده خدا وجود دارد، به هيئت ظاهرى او هم سنگينى و وقار مى بخشد. پس خشوع در عبادت، موهبتى است بزرگ كه بايد از خداوند خواست تا عنايت كند. «عبادت خاشعين»، حضور قلب در نماز است.
اقبال دل، در حال عبادت و حضور زنده ياد خدا، در نيايش است. «طاعت خاشعين»، حاضر ساختن «روح» در عبادت است، همچنانكه «تن» و «جسم» را حاضر مى كنيم، بايد حضور قلبى هم داشت.

واشْرَحْ فیهِ صَدْری بإنابَةِ المُخْبتینَ بأمانِکَ یا أمانَ الخائِفین

«و شرح صدر مردان فروتن و خداترس را به من عطا فرما به حق امان بخشی خود ای ایمنی دل‌های ترسان.»

«انابت»، يعنى رجوع و بازگشت و توبه. «اخبات»، يعنى خشوع و خضوع و فروتنى و سكون قلب و آرامش خاطر. مخبتین نیز به معنای فروتنان است، آن هم فروتنانی که فروتنی آنان فقط در مقابل پروردگار جهان و جهانیان است. فروتنی یکی از صفات بارز مؤمنان تقواپیشه است که شب و روز خود را به تقوا و پرهیزکاری می‌گذرانند.
خداوند سیمای پرهیزکاران را در آیه 135 سوره آل عمران چنین بیان می کند: «…و آن کسانی که وقتی مرتکب کاری زشت شوند یا به خود ستمی کنند، خدا را، یاد می‌کنند و برای گناهان خویش آمرزش می‌خواهند و کیست جز خدا که گناهان را بیامرزد؟ و چون به زشتی گناه آگاهند در آنچه می‌کردند پای نفشُرند*پاداش اینان آمرزش پروردگارشان است و نیز بهشت‌هایی که در آن نهرها جاری است در آنجا جاویدانند و چه نیکو است پاداش نیکوکاران.» (آل عمران، 136،135،134)
آنكه با خضوع و اطمينان، به سوى خدا باز گردد، داراى شرح صدر مى گردد. آنكه با خشيت و خشوع، روى به درگاه خدا مى كند، در اثر پذيرش توبه از سوى خدا به آن احساس «شرح صدر» دست می یابد.
آنچه در دعاى امروز خواسته ايم؛ شرح صدرى است كه در سايه «انابت» و «اخبات» فراهم مى آيد. همچنان كه ايمان و عمل صالح و طاعت و عبوديت، احساس فراخى سينه و اطمينان قلب مى آورد، در مقابل، خطا و گناه، احساس تنگى سينه و فشار درونى و تنگناى هستى را در انسان ايجاد مى كند. احساس شرم از گناه، جهان را در نظر انسان، تنگ و تاريك مى كند.
قرآن كريم، اين احساس تنگى جهان را براى گنهكار، در چند جا مطرح كرده است. از جمله يكى در مورد برادران حضرت يوسف(ع) نسبت به كارى كه درباره حضرت كرده بودند. و ديگرى درباره سه نفرى كه در زمان پيامبر اسلام بهانه جوئى كرده و از شركت در جهاد امتناع ورزيدند و در شهر ماندند. در اين موارد قرآن تعبيرى دارد كه مى گويد: «فَضاقَتْ عَلَيهِمُ الأرضُ بِما رَحُبَتْ» (ر.ک:سوره توبه/ 118)
آنچه كه اين احساس دلتنگى و فشار روحى و ضربه هاى تازيانه وجدان را از بين مى برد و باز، آن شرح صدر را باز مى گرداند، «توبه» و «انابت» و «اخبات» است. در دعا آمده است: «إنابَةُ المُخبِتين».
خواجه عبداللّه انصارى مى گويد:

«از ميدان تذلّل، ميدان «اخبات» زايد. قوله تعالى: «وَبَشِّرِ المُخبِتين»
اخبات، نرم خويى است و تنگدلى،
و ترسكارى مردى است، حقيقت اخلاص چشيده، و غدر خلايق بديده و از خويشتن رهيده…»

(صد ميدان، خواجه عبداللّه انصارى، ص 39)

نماز شب شانزدهم ماه رمضان
دوازده ركعت در هر ركعت حمد و دوازده مرتبه اَلْهیكُمُ التَّكاثُرُ

منابع: سخنان مرحوم آیت الله مجتهد تهرانی- سایت حوزه- تبیان- کتابخانه احادیث شیعه