وظایف مردم و دولت اسلامی در اندیشه امام خمینی (ره)
1- خدمتگذاری دولت
خدمتگزاری دولت در بیان رهبر فقید انقلاب چنین آمده است:
دولتها، خدمتگزار مردمند.
خدمت به خلق، خدمت به خداست.
باید فكر این معنا كنید كه خدمت كنید به كشور، خدمت كنید به ملت كه بعد از خود شما مثل مرحوم رجایی، مردم، شهادت فعلی و عملی بدهند بر اینكه شما خوبید تا خدای تبارك در محضرش شما را قبول كند.
ای دولتها! فتح كشور مهم نیست، فتح قلوب مهم است.
2- نقش مردم در تقویت نظام
پشتوانه اصلی برنامههای دولت، حضور مردم و حمایتهای بیدریغ آنان از دولتمردان است. حضرت امام خمینی رحمهالله همواره در سخنان خود، به حضور جّدی ملت تأكید داشتند و صاحبان اصلی این كشور و انقلاب را، مردم میدانستند. ایشان در یكی از سخنرانیهای خویش فرمودند: «این ملت است كه آمد و شما را از این همه گرفتاریها بیرون آورد و با رأی خودش، مجلس درست كرد و جمهوری اسلامی را تنفیذ كرد و رئیس جمهور درست كرد و آنها هم دولت درست كردند. همه چیزهایی كه ما داریم، از این مردم است… تا این مردم را دارید، خوف این كه بتوانند به شما آسیب برسانند، هیچ نداشته باشید».
3- هماهنگی دولت و مردم
از آنجایی كه مردم نقش اصلی و محوری در پیروزی انقلاب و برپایی حكومت اسلامی داشتند، برنامههای دولت نیز باید با خواستهای اساسی آنان هماهنگ باشد و دولتمردان، برنامهریزی كشوری را همسو با نیازهای ملت ساماندهی و تنظیم كنند. بنیانگذار جمهوری اسلامی، حضرت امام خمینی رحمهالله با تأكید بر این مسأله فرمودند: «در رأس برنامههای دولت، باید این مطلب باشد كه این هماهنگی را حفظ بكنند و خیال نكنند كه ما دولت هستیم و باید مسألهای را كه مطرح میكنیم، ملت بپذیرد؛ چه روی مصالحش باشد، چه نباشد… شما نمیتوانید كارهایی را كه الآن در ایران هست انجام دهید، الاّ با هماهنگی با ملت. هماهنگی با ملت هم این است كه شما توجه كنید به خواستهای اینها».
4- دولت و جلب رضایت مردم
اقتدار هر كشوری، به حمایت آحاد ملت آن كشور وابسته است و تا زمانی كه مردم از خدمات دولت خود راضی و خشنود باشند، همواره در صحنه بوده و دولت خود را پشتیبانی خواهند كرد و البته همه حكومتها موظف به جلب رضایت مردم هستند. رهبر كبیر انقلاب اسلامی حضرت امام رحمهالله در این زمینه فرمودند: «تا ملت در كار نباشد، نه از دولت و نه از استانداران كاری نمیآید؛ یعنی همه دستگاههای دولتی به استثنای ملت، كاری ازشان نمیآید. از این جهت، همه ما و شما آقایان و آنهایی كه در اختیار شما هستند، همه باید كوشش كنید كه رضایت مردم را جلب بكنید در همه امور».
5- مثل علی علیهالسلام باشید!
حضرت امام خمینی رحمهالله بارها به مناسبتهای مختلف، خدمت صادقانه و خالصانه به محرومان، و دلسوزی و حمایت از آنان را به مسؤولان یادآور میشدند و میفرمودند: «دولت واقعا باید با تمام قدرت، آن طوری كه علی علیهالسلام برای محرومین دل میسوزاند، این هم با تمام قدرت دل بسوزاند برای محرومین؛ مثل یك پدری كه بچههایش اگر گرسنه بمانند، چطور با دل افسرده دنبال این میرود كه آنها را سیر بكند. یك دولت امیر المؤمنین باید این طور باشد». ایشان در جای دیگر، خطاب به اعضای هیأت دولت فرمودند: «در هر صورت، آنی كه برای شما مهم است، خدمت كردن به همه طبقات، خصوصا مستضعفها، خصوصا محرومینی كه در طول تاریخ محروم بودهاند، [باشد]».
6- حقوق مردم بر دولت
مردم شریف و شجاع ایران، همیشه به وظایف خود در قبال انقلاب و كشور عمل كردهاند؛ ازاینرو، حق بزرگی بر گردن مسؤولان نظام دارند. رهبر روشنضمیر انقلاب، حضرت امام خمینی رحمهالله فرمودهاند: «مردم، دِین خودشان را به جمهوری اسلامی تاكنون ادا كردند و به تكلیف خودشان عمل كردند. مردم به آقای رئیس جمهور به آن شورا رأی دادند، حالا نوبت آقایان است كه در مقابل این همه زحمتی كه آنها كشیدند و محبتی كه آنها كردند و فداكاریها كه آنها كردند، حالا نوبت آقایان است… نوبت شماست كه باید این دِین را به این مردمی كه شما را نشاندند به این مسند، دِین خودتان را عمل بكنید، ادا كنید به مردم» و در جایی دیگر فرمودند: «اینها (مردم) حق دارند به ما و به شما، خیلی حق دارند. وقتی دولتی پیش میآید، آن هم دولتی است كه مردم به آن حق دارند، شما باید خدمت كنید به مردم. همه باید خدمتگزار اینها باشیم و شرافت همه ما به این است كه خدمت به خلق خدا كنیم».
7- پاسخگویی
شایسته است مسؤولان، پیوسته درباره عملكرد خود در دوره مدیریتشان پاسخگو باشند و گزارشی از فعالیتهای خود را به مردم ارائه دهند. با توجه به اینكه امسال از سوی رهبر معظم انقلاب، سال پاسخگویی مسؤولان نامیده شده است، بسیار نیكوست كه این گزارشها دقیقتر از همیشه باشد. حضرت امام رحمهالله نیز همواره بر بازگو كردن خدمات ارزنده قوّههای سهگانه به مردم تأكید فراوان داشتند و میفرمودند: «من باید عرض كنم كه دولت ما، دولتی است كه از بس حسن نیت دارد، مسائل خودش را ذكر نمیكند و از اول من مكّرر این را گفتهام كه شما كارهایی كه میكنید به مردم بگویید… شما باید دائما، خدمتهایی را كه كردید و من میدانم خدمتهای بسیار زیاد و ارزندهای بوده است، اینها را ذكر كنید برای مردم».
8- ضرورت انتخاب صالح
در جمهوری اسلامی ایران، همچون بسیاری از كشورهای جهان، رئیس جمهور به عنوان رئیس دولت و قوه اجرایی با رأی مستقیم مردم انتخاب میشود. و در این هنگام، مردم باید با تیزبینی و آگاهی بیشتر در این انتخاب حاضر شوند و سرنوشت چهارساله كشور خود را تعیین كنند. حضرت امام رحمهالله همیشه مردم را به انتخاب اشخاصی كه از درون توده مردم بوده و درد جامعه را چشیده باشند، توصیه میكردند و میفرمودند: «توجه داشته باشند رئیس جمهور و وكلای مجلس، از طبقهای باشند كه محرومیت و مظلومیّت مستضعفان و محرومان جامعه را لمس نموده و در فكر رفاه آنان باشند؛ نه از سرمایهداران و زمینخواران و صدرنشینانِ مرّفه و غرق در لذات و شهوات، كه تلخی محرومیت و رنج گرسنگان و پا برهنگان را نمیتوانند بفهمند».
9- وظایف مردم
مردم در كنار خواستههای مشروع خود از دولت، وظایفی را نیز در قبال آن بر عهده میگیرد. نظارت بر كارهای دولت و حمایت از برنامههای اصلاحی و سازنده مسؤولان، از شمار كارهایی است كه ملت میتواند برای شكوفایی و سرافرازی كشور خود انجام دهد. معمار انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی رحمهالله پیوسته به مردم سفارش مینمودند كه در صحنه باشند و بر كارهای دولت و مجلس نظارت كنند و حامی آنان باشند. بخشی از سخنان و نصایح آن عزیز سفر كرده به این شرح است: «ملت باید ناظر باشد به اموری كه در دولت میگذرد» و در جایی دیگر فرمودند: «یك كشور، وقتی آسیب میبیند كه ملتش بیتفاوت باشند. ملت همه باید حاضر باشند در مسائل سیاسی. مردم نباید كنار بروند. اگر مردم كنار بروند، همه شكست میخوریم. حضور شما مردم عزیز و مسلمان در صحنه است كه توطئههای ستمگران و حیلهگران تاریخ را خنثی میكند». (2)
معیارهای حكومت علوی، الگوی دولت اسلامی از دیدگاه مقام معظم رهبری آیت الله خامنه ای
مقام معظم رهبری، شاخصه های حكومت امیرمؤمنان را چنین بیان میكند:
1- پایبندی كامل به دین خدا و اصرار بر اقامه الهی
«هر حكومتی كه اساس كارش بر اقامه دین خدا نباشد، علوی نیست. اگر در نظام اسلامی كه به نام حكومت علوی خود را معرفی میكند، اقامه دین خدا هدف نباشد، مردم به دین خدا عمل بكنند یا نكنند، اقامه حق الهی بشود یا نشود و بگوییم به ما چه ربطی دارد، اگر اینگونه باشد، این حكومت علوی نیست. اقامه دین الهی، اولین شاخصه است و این، مادر همه خصوصیات دیگر زندگی امیرالمؤمنین و حكومت ایشان است. عدالت او هم ناشی از این است. مردم سالاری و رعایت مردم در زندگی امیرمؤمنان هم مربوط به همین است».
2- عدالت طلبی
«درباره عدالت علوی باید بیشتر از اینها تدبّر كنیم؛ زیرا ارزش یك حكومت، به اقامه عدل است. امیرمؤمنان علیهالسلام میفرماید: من آمادهام كه سختترین شرایط زندگی را برای خودم فراهم كنم، اما خدا را در حالی كه به یكی از بندگان او ظلم كردهام ملاقات نكنم. امام علی علیهالسلام نسخه كامل اسلام است و حكومت وی، یك حكومت صد در صد اسلامی است. امروزه عدالت باید واقعیتش را در جامعه نشان دهد و كسی حق ندارد بگوید چون ما نمیتوانیم مثل امیرالمؤمنین عمل كنیم، پس تكلیفی نداریم، نه، بین آنچه ما میتوانیم عمل كنیم و آنچه امیرالمؤمنین بود، مراتب بسیاری فاصله است. ما هر چه میتوانیم باید این مراتب را طی كنیم و پیش برویم و مسئولان باید با اجرای عدالت، جاذبه اسلام را مضاعف كنند».
3- مبارزه با فساد
«امام علی علیهالسلام در نامه 53 میفرماید: درباره خود، دوستان و خویشاوندانت رعایت انصاف را در قبال مردم و خدا بكن؛ یعنی اختصاص و امتیاز به آنها نده. ما امروز باید رفتار امیرمؤمنان را دنبال كنیم. مبارزه با فساد، یكی از پایههای اصلی حكومت و نظام اسلامی است. ما باید تلاشمان را بكنیم و همه، مبارزه با فساد را وظیفه خود بدانند؛ زیرا این روش امیرالمؤمنین است. امیر مؤمنان از مردم ملاحظه نكرد؛ حتی از كسانی كه از او توقع داشتند ملاحظه نكرد؛ آنجا كه دید فساد وجود دارد، با آن مبارزه كرد».
4- پاكدامنی
«امیرمؤمنان در نامه معروف به عثمان بن حنیف میفرماید: هر مأمومی امامی دارد كه باید از دانش او استفاده كند و از نور او نور بگیرد و به او اقتدار و از او پیروی كند. سپس میگوید: من كه امام شما هستم، اینگونه زندگی میكنم. یكی از خصوصیات حكومت امیرمؤمنان تقواست. تقوا یعنی آن شدت مراقبتی كه انسان در اعمال شخصی خود، از راه حق سرپیچی نكند و كاملاً مراقب خود باشد. در همه چیز، دست زدن به آبروی انسانها، گزینشها، طرد كردنها و حرف زدنها مراقبت كند و بر خلاف حق سخنی نگوید. این یعنی شدت مراقبت».
5- صداقت و صراحت
«علی علیهالسلام مظهر تقوا و امانت و صدق و صراحت بود. آن بزرگوار با اینكه یك سیاستمدار و رییس دنیای اسلام بود و تدبیر امور یك جمعیت عظیم بر دوش او بود، اما سیاستمداری علی موجب این نمیشد از جاده صراحت و صداقت كنار رود. كاری كه سیاستمداران دنیا انجام میدادند، این بود كه به حرف هایشان اعتقاد قلبی نداشتند و چهره و قیافهای را كه به خود میگرفتند، با باطن آنها متفاوت بود. لیكن اینها در امیرالمؤمنین وجود نداشت. علی علیهالسلام ، آن قله بلند انسانیت، در این جهت بر خلاف اغلب سیاستمداران عمل كرده است. خصوصیت او این بود كه اگر اسم مردم را میآورد، برای آنها حقیقتاً ارزش قائل بود؛ نه مثل آن كسانی كه در سطح بین المللی، از هر چه تروریست حرفهای است و هر چه غارتگر بین المللی است عملاً حمایت و پشتیبانی میكنند، بعد خجالت هم نمیكشند و بر زبان، نام حقوق بشر و مردم سالاری را جاری میكنند».
6- توجه به محرومان
«در نظام اسلامی باید همه افراد جامعه، در برابر قانون و در استفاده از امكانات خدادادی میهن اسلامی، یكسان و در بهرهمندی از مواهب حیات، متعادل باشند. هیچ صاحب قدرتی، قادر به زورگویی نباشد و هیچ كس نتواند بر خلاف قانون، میل و اراده خود را به دیگران تحمیل كند. طبقات محروم و پا برهنگان جامعه، مورد عنایت خاص دولت باشند و رفع محرومیت و دفاع از آنان در برابر قدرتمندان، وظیفه بزرگ دولت و دستگاه قضایی محسوب شود. هیچ كس به خاطر تمكن مالی، قدرت آن را نیابد در امور سیاسی كشور و در مدیریت جامعه دخالت و نفوذ كند، و هیچ تدبیری در جامعه، به افزایش شكاف میان فقرا و اغنیا نینجامد. پابرهنگان، حكومت اسلامی را پشتیبان و حامی خود حس كنند و برنامههای آن را در جهت رفاه و رفع محرومیت خود بیابند».
سخنان امام راحل با دولتمردان
- حكومت اسلامی، حكومتی است كه برای مردم خدمتگزار است و باید خدمتگزار باشد.
- دولت در جمهوری اسلامی در خدمت ملت است.
- كسانی كه واقعا دلشان برای اسلام میتپد و برای كشورشان، متوجه این باشند كه پست، میزان نیست، مقام میزان نیست… این مقامها تمام میشود. آنی كه هست خدمت است.
- در این طرز حكومت، حاكمیت منحصر به خداست و قانون، فرمان و حكم خداست.
- ما برای این كه وحدت امت اسلام را تأمین كنیم، برای این كه وطن اسلام را از تصرف و نفوذ استعمارگران و دولتهای دست نشانده آنها خارج و آزاد كنیم، راهی نداریم جز این كه تشكیل حكومت بدهیم.
- حكومت اسلامی، حكومت قانون الهی بر مردم است.
- كشور شما امروز یكی از قدرتمندترین كشورهای جهان است، باید سعی كنیم این قدرت را حفظ كنیم.
- اسلام پیشرفتهترین حكومت را دارد. به هیچ وجه حكومت اسلام با تمدن مخالفتی نداشته و ندارد.
- دولت اسلامی قهقرا گرا نیست و با همه مظاهر تمدن موافق است، مگر آنچه كه به آسایش ملت لطمه وارد آورده و با عفت عمومی ملت منافات داشته باشد.
- نظام جممهوری اسلامی ایران با سرافرازی و قدرت، راه خود را یافته و با استواری به پیش میرود.
سخنان مقام معظم رهبری با دولتمردان
- زمامدار مسلمان وظایفش را در مقابل مردم انجام میدهد و امت مسلمان وظایفشان را در قبال زمامدار انجام میدهند. آن وقت است كه دولت و ملت یكپارچه به سوی هدفی كه اسلام و قرآن ترسیم كرده است، به پیش میتازند.
- هیچ دولتی بدون كمك و همیاری مردم نمیتواند موفق شود.
- توصیه من به مردم و تمامی دستگاههای دولتی آن است كه نیروی مردم را قدر بدانند.
- این مناسبت هفته دولت ما یكی از تصادفهای پرمعناست. هفته دولت این كشور یادبود شهادت دو شخصیت دولتی برجسته است… در كشور ما هفته دولت، هفته ولادت دولت نیست. جاهای دیگر اگر بخواهند، چنین روزی و چنین مناسبتی بگذارند، قاعدتا ولادت دولت، یا مثلاً كار برجستهای كه دولت انجام داده، این را به عنوان هفته دولت معین میكنند، اما ما آمدیم و هفته دولتمان را یادبود شهادت قراردادیم. این چیز خیلی پرمعنا و مهمی است؛ این معنایش آن است كه راه ما را، همین خصوصیات است.
- ذخیره معنوی شما (دولتمردان) یكی توكل به خداست و یكی اعتماد به این مردم مؤمن و صادق، فداكار، علاقهمند به مسئولان، علاقهمند به اسلام و علاقهمند و قدردان نظام جمهوری اسلامی كه هرجا از طرف مسئولان نظام از این مردم كمكی خواسته شد، آنچه در اختیارشان بوده در اختیار ما قرار دادند و حجت را بر ما تمام كردند.
هفته دولت در كلام مقام معظم رهبری
مقام معظم رهبری درباره هفته دولت میفرماید: «هفته دولت، فرصت مغتنمی است تا مردم با نتایج تلاشهای بخشی از مجموعه نظام اسلامی بیشتر آشنا شوند و دروغ بودن محور اصلی تبلیغات دشمنان اسلام مبنی بر ناكارآیی و ناتوانی نظام اسلامی، آشكارتر گردد.» ایشان هفته دولت را به تعبیری، «هفته مجموعه حاكمیت نظام» میداند و میفرماید: «هفته دولت، یك فرصت مغتنم دیگری هم هست برای نقد و اصلاح عملكردها به شكل صحیح.» خوشبختانه رهبر بصیر و فرزانه انقلاب با اتكا به تجربههای ارزشمند اجرایی و تیزبینی خاص خویش، كوشیده است با نظارت دقیق بر عملكرد دولتمردان و نمایاندن نقاط قوّت و ضعف آنها، با بیان هشدارها، رهنمودها و راهكارها، دولت را برای رسیدن به اهداف چشماندازی روشن و امیدبخش یاری رساند. ایشان همواره با طرح خواستههایی چون مبارزه دولتمردان با مثلث شوم فقر و فساد و تبعیض و طرحهای دیگر، به تبیین سیاستهای صحیح نظام پرداخته است.
منیع: سایت حوزه
