شرح دعای روز هفدهم ماه رمضان
بسم الله الرحمن الرحیم
أَللّـهُمَّ اهْدِنى فيهِ لِصالِحِ الاَْعْـمالِ وَ اقْـضِ لى فيهِ الْحَـوآئِجَ وَ الآمـالَ يا مَنْ لايَحْتاجُ اِلَى التَّفْسيرِ وَ السُّؤالِ يا عالِماً بِما فى صُـدُورِ الْعالَـمينَ صَلِّ عَلى مُحَـمَّدٍ وَ آلِهِ الطّاهِـرينَ.
«ای خدا! مرا در این روز به اعمال صالحه راهنمایی کن. و حاجتها و آرزوهایم را برآورده ساز. ای کسی که نیازمند شرح و سوال بندگان نیستی! ای خدایی که ناگفته به حاجات و به اسرار خلق آگاهی! بر محمد و آل اطهار او درود فرست.»
«أَللّـهُمَّ اهْدِنى فيهِ لِصالِحِ الاَْعْـمالِ؛ خدایا من را راهنمایی کن تا اعمال صالح انجام دهم.»
«عمل صالح» به عملي اطلاق مي گردد که در متن دستورات شريعت بدان امرشده و توسط پيامبران به امت هايشان ابلاغ مي گردد و به همين دليل رابطه اي تنگاتنگ و متقابل با ايمان دارد.
درآيات متعدد قرآن، نظير آيه 7 سوره عنکبوت و 15 سوره احقاف، احسان به والدين از مصاديق عمل صالح ذکر گرديده است.درآيه 57 سوره نساء نیز، اداء امانت و اطاعت از پيامبرخدا(ص)و اولي الامر(ع)از مصايق عمل صالح به شمار آمده است. مودّت اهل بيت پيامبراکرم(ص)نيز از ديگر مصاديق بارز عمل صالح است که از آيه 23 سوره شوري استفاده مي شود.
آثار عمل صالح
شناخت آثار هر پديده اي در شناخت بهتر آن تأثير انکارناپذيري دارد. علاوه بر آنکه در دستورهاي تربيتي و اخلاقي، شناخت آثار مثبت آنها از مهمترين مشوق ها براي مخاطبان محسوب مي گردد.عمل صالح نيز از اين قاعده مستثني نيست.در آيات فراواني از قرآن، آثار خير و برکت عمل صالح ذکر شده که مهمترين آنها عبارتند از:
1. بخشش گناهان
«مگرکساني که توبه کنند و ايمان آورند و عمل صالح انجام دهند که خداوند گناهانشان را به حسنات تبديل خواهد نمود خداوند آمرزنده و مهربان است.» (الفرقان، 70)
2. حيات طيبه
«من عمل صالحاً من ذکرٍ أو أُنثي و هو مؤمن فلنحيينه حياه طيبه…»؛ (النحل، 97) يعني: هر کسي عمل صالح انجام دهد چه مرد و چه زن اگر با ايمان باشد قطعاً او را به زندگي پاکيزه اي زنده خواهيم کرد.»
علامه طباطبايي در تفسير «حيات طيبه» مي فرمايد: اين جمله به صراحت دلالت دارد بر اينکه خداي تعالي مؤمني که عمل صالح انجام دهد را به حيات جديد غير از آن حياتي که به ديگران داده، زنده مي کند. مراد اين نيست که حياتش را تغيير مي دهد و مثلاً حيات خبيث او را به حيات طيّبي مبدل مي کند که اصل حيات همان حيات عمومي است، با اين تفاوت که صفتش را تغيير داده است. (طباطبايي، 1374ش، ج 12، ص 492)
3. محبوب شدن در دل ها
«به راستي کساني که ايمان آورند و عمل صالح انجام دهند خداي رحمان ايشان را محبوب ديگران مي گرداند.» (مريم، 96) اطلاق آيه دلالت بر اين دارد که مراد، محبوبيت نزد همگان و در دنيا و آخرت است.
4. خلافت در زمين
خداوند متعال به مؤمنان که اعمال صالح انجام مي دهند وعده داده است که به يقين ايشان را جانشينان خود در زمين گرداند؛ چنانچه با مؤمنان صالح از امت هاي گذشته چنين کرد… (نور، 55)
چنانکه صاحب الميزان فرموده مراد از خلافت در زمين ممکن است خلافتي الهي نظير آدم، داود و سليمان (ع) باشد و ممکن است مراد ارث دادن زمين به ايشان و مسلط کردن ايشان بر زمين باشد. (طباطبايي، 1374ش، ج 15، ص 210)
5. استجابت دعا
خداوند متعال وعده داده است که دعاي کساني را که ايمان آورده اند و اعمال صالح انجام داده اند را مستجاب فرموده و از فضل خود برايشان بيافزايد. (الشوري، 26) مراد از استجابت، اجابت دعاست و چون عبادت خود نوعي دعوت و خواندن خداوند متعال است، لذا خداوند از قبول عبادت آنان به استجابت تعبير فرمود. (طباطبايي، 1374ش، ج 18، ص 73)
6. پاداش مضاعف و جاودان
«… مگر کساني که ايمان آورده اند و عمل صالح انجام داده اند،پس براي ايشان درمقابل آنچه انجام داده اند پاداش مضاعف خواهد بود.» (سبأ، 37)
«ألاالذين ءامنوا و عملواالصالحات فلهم أجرغيرممنون»؛ (التين، 6) «غيرممنون» يعني پيوسته و بدون نقص. احتمال ديگر در اين تعبيرآن است که در اين اجر و پاداش هيچ گونه منتي بر ايشان گذاشته نمي شود. (طوسي، 1409ق، ج 10، ص 376)
عمل صالح نیاز به مقدماتی نیز دارد. بديهي است که هر چه مقدمات تحقق يک موضوع آماده تر باشد، امکان تحقق آن بيشترخواهد بود. مهمترين مقتضيات و مقدمات عمل صالح براساس آيات قرآن کريم؛ياد خدا، توبه، صبر و روزي حلال می باشد.
در راستای انجام عمل صالح و شایسته، موانعی هم وجود دارد. از جمله: پيروي هواي نفس(مريم، 95 و 60)، استکبار(جاثيه، 30و31)، شرک عبادي (کهف، 110)، حب دنيا(قصص، 79و80-کهف،46-هود،11)
«وَ اقْـضِ لى فيهِ الْحَـوآئِجَ وَ الآمـالَ؛ خدایا احتیاجات و آرزوهای من را برآورده کن.»
در این فراز از دعا، استجابت دعا و برآورده شدن نیازها را از خدا می خواهیم. این نحوه دعا، آداب و شرایطی را می طلبد. حضرت آيت ا… بهجت درباره آداب و شرايط دعا فرمودند: «جهت دعا اين امور لازم است: ۱ - ثنا و تعظيم و تمجيد ساحت مقدس حضرت حق تبارک و تعالي. ۲ - اقرار به گناهان و اظهار ندامت از آن، که تقريباً به منزله توبه يا ملازم آن است. ۳ - صلوات بر محمد و آل محمد که وسيله و واسطه فيض هستند. ۴ - بکا و گريه و اگر نشد تباکي [حالت گريه کردن به خود گرفتن] ولو خيلي مختصر. ۵ - و بعد از اينها درخواست حاجت که در اين صورت برآورده شدن حاجت برو برگرد ندارد… البته اگر اين مطالب در سجده باشد مناسبتر است.» (جرعه وصال- ص۱۰۳)
يا مَنْ لايَحْتاجُ اِلَى التَّفْسيرِ وَ السُّؤالِ؛ ای خدایی که احتیاج نداری من شرح بدهم.»
در دعاى امروز، به دو صفت از اوصاف پروردگار اشاره شد كه معرفت آموز است. هر دو صفت، در زمينه «آگاهى» خداست. او زبان حالمان را مى داند، و زبان قالمان را هم مى شنود، و از راز سينه مان هم آگاه است. مهمّ آن است كه در محور حقّ، حركت كنيم و در شعاع «ولايت اللّه » قرار گيريم.
به گفته خواجه عبداللّه انصارى:
«الهى!… ابوجهل را از كعبه مى آرى و ابراهيم را از بتخانه.
چون كار به عنايتست، چه جاى بهانه؟!…
ما را هم از دوستان شُمر،… نه بيگانه»!
«يا عالِماً بِما فى صُـدُورِ الْعالَـمينَ؛ ای خدایی که ناگفته به حاجات و به اسرار خلق آگاهی.»
نماز شب هجدهم ماه رمضان
چهار رکعت در هر رکعت حمد و بیست و پنج مرتبه اِنّا اَعْطَیْناکَ الْکَوْثَرَ