بسم الله الرحمن الرحیم

«اللهمّ حَبّبْ الیّ فیهِ الإحْسانَ وکَرّهْ الیّ فیهِ الفُسوقَ والعِصْیانَ وحَرّمْ علیّ فیهِ السّخَطَ والنّیرانَ بِعَوْنِکَ یا غیاثَ المُسْتغیثین. »

«خدایا در این روز احسان و نیکویی را محبوب من گردان و فسق و معاصی را ناپسند من قرار ده و در این روز خشم و آتش قهرت را بر من حرام گردان به یاری خود ای فریادرس فریادخواهان.»

اللهمّ حَبّبْ الیّ فیهِ الإحْسانَ؛ خدایا در این روز احسان و نیکویی را محبوب من گردان
احسان و نیکوکاری
با توجه به آیات و روایات، هر عمل نیکویی که انسان انجام می دهد، از آن به احسان و نیکوکاری تعبیر می گردد. اما این احسان و نیکوکاری به نیّات افراد بستگی دارد، به طوری که ممکن است این عمل یا برای رضای خداوند صورت پذیرد یا برای ریا و خود نمایی. چنانچه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:
«إِنَّمَا الأَعْمَالُ بِالنِّیَّاتِ، وَإِنَّمَا لِکُلِّ امْرِئٍ مَا نَوَى، فَمَنْ کَانَتْ هِجْرَتُهُ إِلَى دُنْیَا یُصِیبُهَا أَوْ إِلَى امْرَأَهٍ یَنْکِحُهَا فَهِجْرَتُهُ إِلَى مَا هَاجَرَ إِلَیْهِ .»(مستدرک الوسائل، ج۱، ص8)
«اعمال مردم به نیت های آنان بستگی دارد، اگر به قصد خدا و رسول خدا هجرت نموده، هجرتش در حساب خداوند و رسولش است و اگر هجرتش برای این بوده که از دنیا نصیبی عایدش گردد، یا زنی را به همسری خود در آورد، هجرتش برای چیزی است که به انگیزه آن هجرت نموده است.»
که ما نیز احسان و نیکوکاری را به دو بخش تقسیم می نماییم:
۱-احسان و نیکوکاری در راه رضای خدا.
۲- احسان و نیکوکاری برای ریا و جلب توجه مردم.

۱- احسان و نیکوکاری در راه رضای خدا
اگر انسانی عمل نیکی را انجام دهد و هدفش از انجام آن عمل فقط جلب رضایت خداوند قادر و متعال باشد آنگاه است که آن عمل را به عنوان احسان برای کسب رضایت خالق یکتا تلقی می نمایند،که برای مثال اشاره می نماییم به بحث انفاق (به عنوان عملی نیکو)که در قرآن نیز بر آن تاکید بسیاری شده است :
انفاق نوعی احسان
خداوند (عزوجل) در قرآن می فرماید:
خداوند (عزوجل) در قرآن می‌فرماید: ” وَ أَنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لا تُلْقُوا بِأَیْدِیكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الُْمحْسِنِینَ “( سورة بقره، آیة 195.) یعنی ” و در راه خدا انفاق کنید و با دستانتان خودتان را به هلاکت نیندازید و احسان و نیکوکاری کنید که همانا خداوند نیکوکاران را دوست دارد .”
این آیه نشان دهنده آن است که انفاق عمل نیکویی است که انسان را از هلاکت نجات می بخشد و این در صورتی است که این احسان جزء:
” وَمَثَلُ الَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمُ ابْتِغَاء مَرْضَاتِ اللّهِ “(بقره ، 265) باشد. که آنگاه است که خداوند در قرآن می‌فرماید: ” بَلی مَن أسلَمَ وَجهَهُ لِلّهِ وَ هُوَ مُحسِنٌ فَلَهُ أجرُهُ عِندَ رَبِّهِ وَ لاخَوفٌ عَلَیهِم وَ لا هُم یَحزَنونَ “(بقره ،112)
مرحوم آیت الله العظمی بروجردی (ره) احتیاط می‌کردند و می‌گفتند: اگر در شهرتان مستحق وجود دارد؛ اشکال دارد که فطریه را به شهرهای دیگر بفرستید.

۲- احسان برای ریا و جلب توجه مردم
اگر انسانی عمل نیکی را که در ظاهر خداپسندانه است انجام دهد و هدفش جلب توجه مردم باشد، آنگاه است که اولا: در انجام آن عمل نیک برای خداوند شریک قائل شده است و ثانیا: عمل او ریا بوده و هیچ اجر و پاداشی از طرف خداوند برای آن عمل نمی باشد، چرا که اینگونه افراد از یاران و هم قرینان شیطانند، که اگر در این مورد نیز انفاق را در نظر بگیریم خداوند در قرآن می فرماید:
” وَالَّذِینَ یُنفِقُونَ أَمْوَالَهُمْ رِئَـاء النَّاسِ وَلاَ یُؤْمِنُونَ بِاللّهِ وَلاَ بِالْیَوْمِ الآخِرِ وَمَن یَكُنِ الشَّیْطَانُ لَهُ قَرِینًا فَسَاء قِرِینًا “(نساء ،38) آنان که اموال خود را به قصد ریا و خودنمایی انفاق می‌کنند و به خدا و روز قیامت ایمان نمی‌آورند (ایشان یاران شیطانند) و هر که را شیطان یار اوست بسیار بدیاری خواهد داشت.

منظور از حبب الی فیه الاحسان چیست؟
برای آنکه بدانیم منظور از حبب الی فیه الاحسان چیست اشاره می نماییم به آیه:
«ان الله یحب المحسنین»(بقره/۱۹۵)
حال با توجه به این آیه درمی یابیم انسان برای اینکه محبوب پروردگار خویش گردد، از خدای خویش درخواست نموده تا احسان و نیکوکاری را محبوب او گرداند. زیرا این احسان و نیکوکاری فرد باعث کسب درجه محسنین و در نتیجه رسیدن به درجه رضوان الهی است. لذا در این روز از خداوند می خواهیم که حب احسان و نیکوکاری در راه رضایش را نصیب گرداند.

و کره الی فیه الفسوق و العصیان؛ و در این روز فسق و معاصی را برای من ناپسند گردان
منظور از «الفسوق و العصیان» چیست؟
هرگاه انسان عملی را بر خلاف دستورات الهی انجام دهد، آنگاه است که گویند او عصیان و سرپیچی از دستور پروردگار عالمیان نموده است که اگر انسان به این عمل خویش یعنی معصیت پروردگار اصرار بورزد، او را فاسق نامند. زیرا او دائما خود را به معصیت ذات اقدس الهی مشغول ساخته است. اما در این میان فقط معصومین هستند که از هرگونه گناهی مصون هستند. حال راز عصمت معصوم در آن است که اگر معصوم اهل گناه نیست به خاطر این است که ایشان باطن و حقیقت گناه را می بینند و در منظر ایشان گناه زشت جلوه می کند.

ناپسندی فسق و معصیت الهی
به حقیقت کسانی که خود را به معاصی الهی مشغول ساخته و از اعمال زشت خویش دست بردار نیستند، چهره زشت و ناپسندی به خود می گیرند چرا که گناه و معاصی الهی لکه های سیاهی است که دل انسان، پس از انجام آنها سیاه می گردد. و این گونه افراد در نظر ذات اقدس پروردگار منفور گشته و فاسق تلقی می گردند. زیرا دل آنها به علت کثرت گناه از خداوند دور شده و قابل هدایت نمی باشند، و این در حالیست که درهای رحمت الهی بر روی تمام بندگان باز است و خداوند توبه بندگان عاصی خویش را می پذیرد . لذا در این روز از خداوند خواستاریم که فسق و معاصی را در نظر ما منفور و ناپسند سازد. چنانچه ذات اقدسش فرمود:
“وَ كَرَّهَ إِلَیْكُمُ الْكُفْرَ وَ الْفُسُوقَ وَ الْعِصْیانَ أُولئِكَ هُمُ الرَّاشِدُونَ"‌(حجرات ،7)

«خداوند کفر و فسوق و معصیت را در نظرتان زشت و منفور ساخت و اینان به حقیقت اهل صواب و هدایتند.»

وَ حَرِّمْ عَلَیَّ فِیهِ السَّخَطَ وَ النِّیرَانَ؛ و در این روز آتش قهر و غضب را بر من حرام گردان به یاری خود ای فریاد رس فریاد خواهان.»
خوف و ترس از عذاب و عقوبت الهی
خداوند عزوجل در قرآن می فرماید:
«واتقوا الله و اعلموا ان الله شدید العقاب؛ و از خداوند بترسید (و تقوای او را پیشه کنید) و بدانید به درستی که خداوند سخت عذاب است.» (بقره/۱۹۶)
کسانی از عذاب الهی در امانند و آتش دوزخ بر آنان حرام است که تقوای الهی پیشه نموده و از معاصی و نافرمانی از دستورات او بپرهیزند
که این عذاب و عقاب الهی برای کسانی می‌باشد که به معصیت و نافرمانی ذات اقدس او مشغولند به طوری که شکرگزار نعمت‌های خداوند نبوده و خداوند از آنان راضی نمی‌باشد چنانچه خداوند متعال در قرآن در مورد دلیل عذاب بندگان خویش می‌فرمایند: ” مَّا یَفْعَلُ اللّهُ بِعَذَابِكُمْ إِن شَكَرْتُمْ وَآمَنتُمْ وَكَانَ اللّهُ شَاكِرًا عَلِیمًا (نساء ،147) ؛اگر شما از لطف خداوند شکرگزار باشید و به او ایمان آوردید خداوند چه غرضی دارد که شما را عذاب کند؟ که خداوند در مقابل نعمت، شکر شما را می‌پذیرد و عملش به صلاح خلق احاطه دارد .
پس با توجه به این آیه کسانی از عذاب الهی در امانند و آتش دوزخ بر آنان حرام است که، تقوای الهی پیشه نموده و از معاصی و نافرمانی از دستورات او بپرهیزند. لذا در این روز از خداوند خواستاریم که ما را جزء کسانی که بر آنان خشم و غضب نموده است، قرار ندهد. چنانچه در کلام نورانی اش می خوانیم:
«غیرالمغضوب علیهم»(فاتحه الکتاب/۷)

بِعَوْنِکَ

خدایا همه این دعاها را از تو خواستم ولی تا خودت کمک نکنی من نمی‌توانم به این امور متخلق بشوم و بدون یاری تو این مسائل محقق نمی‌شوند.

یَا غِیَاثَ الْمُسْتَغِیثِین

ای خدایی که هر کسی که به تو بگوید الهی پناهم بده تو پناهش می‌دهی.

نماز شب دوازدهم ماه رمضان
هشت رکعت در هر رکعت حمد و سی مرتبه اِنّا اَنْزَلْناه

منابع
*بیانات آیت الله مجتهدی تهرانی
*سایت شیعیان
*کتابخانه احادیث شیعه
*تبیان